Dzisiejsza budowa geologiczna Tatr jest wynikiem ich długiej historii, która rozpoczęła się w erze paleozoicznej, ponad 400 milionów lat temu.
Pozostałością ruchów górotwórczych z najstarszych dziejów Tatr jest trzon krystaliczny zbudowany ze skał metamorficznych, m.in. gnejsów i łupków krystalicznych oraz magmowych (granitoidów). Na terenie TPN skały metamorficzne wespół z granitoidami budują główną grań Tatr Zachodnich, od Wołowca po Tomanowy Wierch Polski oraz, w postaci tzw. wysp lub czap krystalicznych, zalegają na Twardym Upłazie poniżej wierzchołka Ciemniaka, wieńczą wierzchołek Małołączniaka i Czerwony Grzbiet, zajmują górną część Doliny Bystrej od Kopy Kondrackiej po Kasprowy Wierch i Uhrocie Kasprowe, górną część Doliny Suchej Stawiańskiej oraz rejon Przełęczy Kondrackiej. Granitoidy budują główną grań Tatr Wysokich od Skrajnej Turni po Rysy oraz odchodzące od niej odgałęzienia. W obrębie skał krystalicznych, w rejonach uskoków tektonicznych, zalegają mylonity.
Era mezozoiczna to okres, gdy tworzyła się większość skał osadowych spotykanych dzisiaj w Tatrach. W dolnym triasie powstały piaskowce kwarcytowe – najtwardsze skały tatrzańskie. Z nich zbudowane są m.in. Grześ, Suchy Wierch Ornaczański i Tomanowy, grupa skałek na stoku Giewontu powyżej Przełęczy Kondrackiej, okolice przełęczy Liliowe oraz północne zbocza Żółtej Turni wznoszącej się nad Doliną Gąsienicową.
W środkowym triasie, ale także w okresie jury i kredy, obszar Tatr, podobnie jak całe południe Europy, znajdował się pod wodami Oceanu Tetydy. Z osadów zgromadzonych na dnie morza tworzyły się skały osadowe pochodzenia organicznego - wapienie, dolomity, margle - przykrywając grubą warstwą skały krystaliczne.
W okresach, gdy morze ustępowało, powstawały łupki i piaskowce.Z tym rodzajem skał mamy do czynienia na północ od Przełęczy Bobrowieckiej, Iwaniackiej i Tomanowej. Między Przełęczą Tomanową oraz Liliowe szczyty i przełęcze zbudowane są również ze skał węglanowych z wyjątkiem tych miejsc, które pokryte są czapami krystalicznymi. Ze skał węglanowych zbudowane są ponadto tzw. Tatry Reglowe od Siwiańskich Turni po Gęsią Szyję i Łysą Skałkę.
W kilku miejscach skały te są przykryte materiałem morenowym, składającym się z granitów i granodiorytów. Należy pamiętać, że otoczenie Doliny Filipki, wraz ze wspomnianą Gęsią Szyją, znajduje się już w obrębie Tatr Wysokich.
Początek trzeciorzędu przyniósł kolejny zalew morski. Skały eoceńskie, powstałe w płytkim morzu – zlepieńce, wapienie numulitowe - spotykamy dziś u podnóża regli przy północnej granicy Tatr. Na tym zakończył się okres powstawania skał budujących gmach tatrzański.
Wypiętrzenie Tatr nastąpiło w trakcie orogenezy alpejskiej. Bardziej podniosły się one na południu, dlatego najwyższe szczyty znajdują się w graniach bocznych odchodzących na południe od grani głównej, a płaszczowiny skał osadowych są pochylone w kierunku północnym.
Duży wpływ na dzisiejszą rzeźbę Tatr wywarła epoka lodowcowa. Działalności plejstoceńskich lodowców zawdzięczamy istnienie kotłów i cyrków polodowcowych, szerokich U-kształtnych dolin, dolin zawieszonych, progów skalnych, wałów moren oraz innych elementów rzeźby glacjalnej.
Era mezozoiczna to okres, gdy tworzyła się większość skał osadowych spotykanych dzisiaj w Tatrach. W dolnym triasie powstały piaskowce kwarcytowe – najtwardsze skały tatrzańskie. Z nich zbudowane są m.in. Grześ, Suchy Wierch Ornaczański i Tomanowy, grupa skałek na stoku Giewontu powyżej Przełęczy Kondrackiej, okolice przełęczy Liliowe oraz północne zbocza Żółtej Turni wznoszącej się nad Doliną Gąsienicową.
W środkowym triasie, ale także w okresie jury i kredy, obszar Tatr, podobnie jak całe południe Europy, znajdował się pod wodami Oceanu Tetydy. Z osadów zgromadzonych na dnie morza tworzyły się skały osadowe pochodzenia organicznego - wapienie, dolomity, margle - przykrywając grubą warstwą skały krystaliczne.
W okresach, gdy morze ustępowało, powstawały łupki i piaskowce.Z tym rodzajem skał mamy do czynienia na północ od Przełęczy Bobrowieckiej, Iwaniackiej i Tomanowej. Między Przełęczą Tomanową oraz Liliowe szczyty i przełęcze zbudowane są również ze skał węglanowych z wyjątkiem tych miejsc, które pokryte są czapami krystalicznymi. Ze skał węglanowych zbudowane są ponadto tzw. Tatry Reglowe od Siwiańskich Turni po Gęsią Szyję i Łysą Skałkę.
W kilku miejscach skały te są przykryte materiałem morenowym, składającym się z granitów i granodiorytów. Należy pamiętać, że otoczenie Doliny Filipki, wraz ze wspomnianą Gęsią Szyją, znajduje się już w obrębie Tatr Wysokich.
Początek trzeciorzędu przyniósł kolejny zalew morski. Skały eoceńskie, powstałe w płytkim morzu – zlepieńce, wapienie numulitowe - spotykamy dziś u podnóża regli przy północnej granicy Tatr. Na tym zakończył się okres powstawania skał budujących gmach tatrzański.
Wypiętrzenie Tatr nastąpiło w trakcie orogenezy alpejskiej. Bardziej podniosły się one na południu, dlatego najwyższe szczyty znajdują się w graniach bocznych odchodzących na południe od grani głównej, a płaszczowiny skał osadowych są pochylone w kierunku północnym.
Duży wpływ na dzisiejszą rzeźbę Tatr wywarła epoka lodowcowa. Działalności plejstoceńskich lodowców zawdzięczamy istnienie kotłów i cyrków polodowcowych, szerokich U-kształtnych dolin, dolin zawieszonych, progów skalnych, wałów moren oraz innych elementów rzeźby glacjalnej.